Gyda'r haf ar ei ffordd bydd nifer ohonom yn gobeithio cael mynd i lan y môr gyda'n teuluoedd. Ond mae pryder fod llawer o wastraff yn dal i gael ei olchi ar y traeth. Gyda'r pandemig daeth math gwahanol o sbwriel i ddifetha ein traethau - ie, masgiau a menig plastig.

Wrth gwrs mae hyn yn sefyllfa bryderus iawn gan fod anifeiliaid a chreaduriaid o bob math yn cael eu niweidio gan blastigion. I helpu, chwilia am fanylion am ymgyrch glanhau traeth sy'n digwydd yn dy ardal di.
Am fwy o wybodaeth am sut y medri di helpu, cer i: https://bit.ly/3fTg2uk.

ETHOLIADAU’R SENEDD

Ar y 6ed o Fai bydd Etholiadau’r Senedd yn cael eu cynnal yng Nghymru. Bydd cyfle i bawb sydd dros 16 oed ac sydd yn galw Cymru yn gartref i bleidleisio dros bwy fydd yn eu cynrychioli yn y Senedd. Nhw wedyn fydd yn gwneud penderfyniadau am faterion fel Addysg, Iechyd a’r Amgylchedd. Mae gan bawb yng Nghymru ddwy bleidlais yn yr etholiad:

• Pleidlais etholaethol i ddewis person i gynrychioli ardal leol, sef etholaeth. Mae 40 etholaeth yng Nghymru.
• Pleidlais ranbarthol i bleidleisio am blaid i gynrychioli rhanbarth ac mae 5 rhanbarth yng Nghymru.

I wylio fidio yn egluro mwy am beth ydy Etholiad y Senedd, dilyna’r linc https://bbc.in/3g6VtdM.

Byddi di angen:

• Papur neu ffabrig mewn gwahanol liwiau a phatrymau.
• Templed siâp hecsagon.
• Pensil.
• Siswrn.
• Glud (os wyt am eu gludo)

Yn y flwyddyn 1888, cyhoeddodd Ernst von Haselberg 9 broblem yr Hecsagon Hudol am y tro cyntaf.

"Yn yr hecsagon yma, gallwn osod y rhifau o 1 i 19 fel bod swm pob rhes syth mewn unrhyw gyfeiriad (gyda 3, 4 neu 5 rhif) yn dod i gyfanswm o 38 bob tro.” Mae rhai rhifau wedi eu rhoi i mewn i chi er mwyn gwneud pethau yn haws, felly mae angen i chi ddefnyddio pob rhif o 1 i 19 fel bod pob rhes yn adio i wneud 38.

Rydym yn defnyddio’r gair bioamrywiaeth i ddisgrifio’r holl wahanol fathau o fywyd ar y ddaear, yn anifeiliaid ac yn blanhigion. Mae pobl yn dibynnu ar fioamrywiaeth iach er mwyn gallu byw ar y ddaear, dyma sy’n rhoi ocsigen, bwyd, dŵr ffres, pridd ffrwythlon, meddyginiaethau, lloches, a hinsawdd sefydlog i ni.

Yn ôl arbenigwyr mae 3 prif beth yn bygwth bioamrywiaeth:

• Colli neu newid mewn cynefin
• Llygredd
• Newid hinsawdd

Efallai dy fod wedi ei weld yn dy ysgol di? Dyma beth oedd gan Sôn am Lyfra i'w ddweud am y llyfr:

Stori am gyfeillgarwch, gobaith a phwysigrwydd caredigrwydd. Dyma stori annwyl a theimladwy iawn, sy’n defnyddio peth hiwmor i drafod pwnc sy’n reit ddwys.

Dilyna’r linc yma i fynd i’r wefan: https://www.sonamlyfra.cymru/.

STORI GYFRES

DYMP
O LE

PENNOD 3/3

'Wel?' Roedd y dyn yn y siwt ddu yn dal i syllu, ei lygaid yn tanio. 'Fedri di ddim darllen?' meddai a phwyntio at yr arwydd. 'Beth mae'n ei ddweud?'
'Cccc..cadwch allan!'
sibrydodd Jo.
'Yn union!Felly cer o'ma.' rhuodd y dyn.
'Ond...' meddai Jo wedyn.
'Ond beth?' meddai'r dyn, 'Beth wyt ti'n wneud yma beth bynnag?'
'Ym... wel, dw i'n chwilio am rywbeth.' meddai Jo, ei feddwl yn rasio, yn ceisio meddwl am

esgus i fod yno. 'Ym... dw i wedi clywed fod yr hen dŷ yn llawn ysbrydion - ydy hynny'n wir?' 'Paid â bod yn wirion!' meddai'r dyn, 'Does ’na ddim ysbrydion siŵr iawn. Mi fyddi di'n dweud wrtha’ i nesaf bod ’na dylwyth teg yma!’ Chwarddodd y dyn yn annifyr, 'Neu Eira Wen a'r corachod! Neu'r blaidd hwnnw oedd am fwyta nain yn y stori!' meddai gan chwerthin yn uwch. Yna, rhuodd yn flin 'Dos o'ma rŵan, cyn i mi gael digon ar dy storiâu gwirion di!’
Trodd y dyn ei gefn ar Jo a cherdded yn ôl at y plasty. Wyddai Jo ddim beth i'w wneud. Beth am Mali? Penderfynodd Jo yn sydyn bod rhaid iddo nôl Nain, byddai hi'n gwybod beth i'w wneud.
Gyda'i wynt yn ei ddwrn cyrhaeddodd dŷ Nain, a dweud yr hanes wrthi. Yna brysiodd y ddau yn ôl drwy'r coed at yr hen blasty. Erbyn hynny roedd yr haul bron â machlud a chysgodion y coed yn creu siapiau tywyll ym mhob man. Aeth ias i lawr cefn Jo, ni fedrai feddwl am yr hen blasty fel gwesty moethus, gwyddai mai byd natur oedd wir berchen y lle bellach.
Roedd car y dyn siwt ddu yn dal yno o flaen y ffens, ac

roedd drws y plasty ar agor.
'Mae'n rhaid ei fod tu mewn yn rhywle.' sibrydodd Jo, 'Ond lle mae Mali?'
'Tyrd rhaid i ni fynd i chwilio.' meddai Nain yn benderfynol. 'Fedrwn ni ddim gadael Mali i mewn yna ar ei phen ei hun.' Sleifiodd y ddau i mewn trwy'r drws. O'r ystafell ar y dde gallai'r ddau glywed llais y dyn yn siarad ar y ffôn. Yn sydyn daeth sgrech uchel o'r atig. 'Whwwwsh...' Plymiodd siâp gwyn o'r llofft a hedfan trwy'r drws lle'r oedd y dyn yn sefyll. Tylluan! Rhoddodd yr aderyn un sgrech uchel nes bloeddiodd y dyn mewn ofn.
Rhuthrodd am y drws a'r dylluan ar ei ôl, ei chrafangau allan. Yn y drws roedd siâp arall wedi ymddangos, siâp merch mewn clogyn coch.
'Nain!' galwodd y siâp arall. Arhosodd y dyn am funud, ei lygaid fel soseri.
'NAAA!' gwaeddodd y dyn gan ruthro heibio'r ferch, 'NAAA!' Rhedodd y dyn am ei gar a sgrialodd y car trwy'r

coed ac am y ffordd fawr, gyda phridd yn tasgu i bob man. Unwaith eto, dychwelodd tawelwch dros y goedwig.
'Mali!' galwodd Jo, 'Wyt ti'n iawn?' 'Ydw!' meddai, 'Dyna wên fawr sydd ganddo' chi Nain!' Chwarddodd y tri.
Yn y papur newydd yr wythnos wedyn roedd pennawd yn dweud:

Darllenodd Nain y stori’n uchel,

'Na!' cytunodd Nain gan chwerthin, 'Neb ond y moch daear a'r dylluan, diolch byth!'

Be' ydi dy farn di?

YR HAWL I BROTESTIO

Weithiau mae pobl yn anfodlon ynglŷn â rheolau neu ddigwyddiadau arbennig. Efallai bydd protest yn cael ei threfnu i ddangos teimladau dros neu yn erbyn rhywbeth. Gall protestiadau fod yn ddigwyddiadau enfawr, gyda miloedd o bobl yn casglu. Dro arall efallai mai ychydig iawn o bobl fydd yn dod at ei gilydd ddatgan eu barn. Mae rhai pobl yn ofni fod gwleidyddion yn Llundain yn ceisio cyfyngu* ar hawliau pobl i brotestio. Ond mae eraill yn dweud y dylai deddfau gael eu pasio i roi stop ar brotestiadau mawr. Beth ydy dy farn di? Dyma ddwy farn wahanol:

*Cyfyngu: gwneud rhywbeth yn llai.

Mae cael rhwydwaith beicio cenedlaethol yn bwysig i wneud Cymru yn lle iach a hapus i fyw, gweithio a chwarae. Cyfres o lwybrau di-draffig a llwybrau beicio a cherdded ar lonydd distaw sy’n cynnig cyfleoedd i deithio o ddydd i ddydd, cael

anturiaethau a chwarae yw’r Rhwydwaith Beicio Cenedlaethol yng Nghymru yn ôl yr elusen. Ar wefan Sustrans mae mapiau a manylion am lwybrau beicio ym mhob cwr o Gymru, felly estyn dy feic, dy helmed, ac i ffwrdd a ti...!

Ceffylau'n llwgu

Bryd hynny wrth gwrs doedd dim ceir, felly i deithio o un lle i'r llall byddai pobl yn marchogaeth (teithio ar gefn ceffylau) neu mewn cert yn cael ei dynnu gan geffyl. Oherwydd bod y cnydau'n methu, nid oedd bwyd yn tyfu ar gyfer y ceffylau. Roedd yn rhaid lladd nifer fawr ohonynt ac aeth y ceffyl yn anifail drud iawn.

Cymryd lle'r ceffyl

Oherwydd nad oedd digon o geffylau, roedd yn rhaid meddwl am ddull arall o deithio. Cafodd Almaenwr o'r enw'r Barwn Karl von Drais yr ateb i'r broblem drwy ddyfeisio’r beic cyntaf.

Dweud ychydig o hanes y gwenyn sydd gen ti...

Mae Elin fy chwaer, fy nhad a finnau wedi bod yn cadw gwenyn yma ers tua 8 mlynedd. Un cwch oedd gynnon ni i ddechrau ond erbyn rŵan mae gynnon ni 3 cwch.

Pa fath o offer wyt ti ei angen i edrych ar ôl gwenyn?

Mae llawer yn meddwl bod cadw gwenyn yn beth cymhleth ac anodd a bod angen llawer o offer ond does dim angen llawer o offer mewn gwirionedd - cwch, cyllell finiog i dorri’r cwyr, casgen i gasglu’r mêl, gogor i hidlo’r mêl a photiau i’w gadw.

Beth wyt ti’n ei weld yn ddiddorol am wenyn?

Dw i’n licio’r ffordd maen nhw’n gweithio a chydweithio. Yn yr haf mae cwch gwenyn arferol yn medru cynnwys 60,000 a mwy o wenyn. Mae meddwl am rain i gyd mewn un cwch gwenyn yn anhygoel. Dw i’n licio gweld sut maen nhw’n creu’r crwybr (yn yr hecsagonau bach yn hwn mae’r mêl yn cael ei gadw). Dwi hefyd yn mwynhau cystadlu hefo’r mêl yn sioe Y Ffôr ac wedi cael y wobr gyntaf fwy nag unwaith!

Pam fod gwenyn mor bwysig i’r blaned?

Mae angen gwenyn i beillio blodau a phlanhigion. Mae llawer o’r cnydau yr ydyn ni’n eu bwyta yn dibynnu ar wenyn i’w peillio.

Wyt ti’n cael dy bigo’n aml?

Dw i ‘rioed wedi cael fy mhigo, ond dw i wedi gweld fy nhad yn cael ei bigo fwy nag unwaith ond ei fai o ydi hynny rhan amlaf gan ei fod yn mentro atyn nhw heb siwt gwenynwr.